Vài Nét Về Văn Hóa Chăm Pa

Tác giả: TS. Nguyễn Thị Hậu

Sơ Lược Lịch Sử Vương Quốc Chămpa

Trên dải đất Việt Nam hiện nay, vào thời xưa đã tồn tại ba quốc gia lớn: miền Bắc là Đại Việt, miền Trung là vương quốc Chămpa và miền Nam là một phần lãnh thổ của vương quốc Phù Nam. Các nghiên cứu từ khảo cổ học, dân tộc học và sử học ngày càng chỉ rõ cội nguồn của ba quốc gia này. Văn minh Đại Việt có nguồn gốc từ văn hóa Đông Sơn, trong khi đó văn minh Chămpa phát triển từ văn hóa Sa Huỳnh và văn minh Phù Nam nổi bật với văn hóa Óc Eo từ văn hóa Đồng Nai.

Vương quốc Chămpa, hiện nay được hiểu là vùng đất từ Quảng Bình đến Bình Thuận, có nhiều thành phần tộc người và ghi nhận từ thế kỷ IX. Một trong những trang viết nổi bật về sự hình thành của vương quốc này là bia đá của vua Paksadarma Vikrantavarma I tại khu di tích Mỹ Sơn. Huyền thoại đã kể rằng người Ấn Độ Kaudinay lấy nữ chúa Soma và sáng lập ra vương triều.

Lịch sử của Chămpa qua các truyền thuyết và sử liệu của các quốc gia láng giềng như Trung Quốc, Đại Việt, Khmer và Java cung cấp cái nhìn tổng quan về các cuộc khởi nghĩa, sự phát triển chính trị và kinh tế của vương quốc. Vương quốc Chămpa không chỉ phát triển với nhiều tiểu quốc mà còn hình thành một hệ thống chính trị phức tạp, có sự phân chia xã hội rõ ràng.

Chứng Tích Của Vương Quốc Chămpa

Vương quốc Chămpa từ những thế kỷ trước đã chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ văn hóa Trung Hoa cùng với những dấu vết từ văn hóa Ấn Độ. Những đồ vật như tiền Ngũ Thù và các tác phẩm điêu khắc đều cho thấy sự giao thoa văn hóa phong phú. Từ những kiến trúc, đền tháp cho đến các di tích văn hóa được phát hiện, chẳng hạn như khu di tích Mỹ Sơn với hàng loạt các đền tháp cổ kính, thể hiện quy hoạch và hoài bão của người Chăm cổ xưa.

Ngày nay, di tích Chămpa xuất hiện chủ yếu tại các tỉnh như Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định, nơi đã để lại những dấu ấn không thể phai mờ trong lịch sử.

Một Số Di Tích Nổi Bật

• Khu Vực Quảng Nam – Quảng Ngãi: Nơi có nhiều di tích quan trọng như thánh địa Mỹ Sơn, Trà Kiệu, và dấu vết của kinh thành Sư Tử Sinhapura.
• Khu Vực Bình Định: Nổi bật với các tháp Bánh Ít, Đồ Bàn cùng nhiều di tích quân sự, thể hiện sự phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ XI đến XV.
• Khu Vực Phú Yên – Khánh Hòa: Các tháp Nhạn và Pô Nagar, nơi tôn thờ Thiên Yana, mang đậm giá trị văn hóa tín ngưỡng của người Chăm.
• Khu Vực Ninh Thuận – Bình Thuận: Là nơi còn lưu giữ nhiều di tích từ sớm đến muộn, như Hòa Lai và Pô Klaung Garai.

Kiến Trúc Và Nghệ Thuật Chămpa

Kiến trúc đền tháp Chămpa được xây dựng với ý tưởng vũ trụ quan Ấn Độ, thể hiện qua sự sắp đặt có chủ đích của các công trình và kiểu dáng độc đáo. Các đền tháp thường được xây dựng theo hình vuông và có ba tầng, thể hiện sự kết nối giữa thế giới thần linh và thế giới con người.

Tác phẩm điêu khắc Chămpa thường được thực hiện với độ chính xác cao, phản ánh độ tinh tế và khả năng tả chân cực kỳ hoàn hảo về cơ thể con người lẫn hình dáng động vật. Những các bức tượng, phù điêu đá luôn mang lại cái nhìn rõ nét về văn hóa và đời sống tôn giáo của người Chăm.

Bên cạnh đó, nghệ thuật Chămpa còn có sự ảnh hưởng mạnh mẽ từ các nền văn minh khác như Ấn Độ, Khmer và Java. Từ phong cách Trà Kiệu, An Mỹ cho đến các giai đoạn phát triển sau này, nghệ thuật Chămpa mang trong mình một sự hòa quyện đáng kinh ngạc.

Tham Khảo Thêm

Để hiểu thêm về nền văn hóa Chămpa, bạn có thể tham khảo Wikipedia – Chămpa và Bảo Tàng Điêu Khắc Chămpa Đà Nẵng để tìm hiểu sâu hơn về các di sản văn hóa, hiện vật và sự phát triển của vương quốc Chămpa.

Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về văn hóa phong phú của vương quốc Chămpa, một phần quan trọng trong lịch sử và văn hóa Việt Nam.

Nguồn Bài Viết VÀI NÉT VỀ VĂN HÓA CHĂM PA